" />

Otomatik vites mi yoksa düz vites mi daha iyi

Yıllardır süre gelen ve cevabını kimsenin net olarak veremediği bir soru. Manuel vites mi yoksa otomatik vites mi? Hangisi daha iyidir?

Manuel ve otomatik şanzıman farklı düzenekler ve farklı prensipler kullanan tamamen farklı teknolojilerdir. Biri basit bir dişli çarka, diğeri bir planet dişli sete dayanır. Biri bir tork konvertörü kullanırken, diğeri bir debriyaj takımı kullanır.

Bu videoda teknolojilerinin mantıklı ve bilimsel karşılaştırmasını yapacağız. Fakat önce iletimin temel bilimini anlamaya çalışalım. İçten yanmalı bir motor yalnızca belirli bir hız aralığında yararlı tork ve güç üretir.

İçten yanmalı motorun bu problemi yüzünden, motoru doğrudan tekerlere bağlamak akıllıca bir fikir değildir. Böyle bir yaklaşım ile motor çok düşük bir verim elde eder. Bunun yerine motor devrini, her zaman maksimum verimlilik aralığında tutabilen bir araca gerek duyuyoruz.

Şanzıman tahrip tekerleklerinin hız değişimini ayarlar. İlk olarak manuel şanzımanın hız değişimini nasıl sağladığını görelim. Manuel şanzıman bir araya gelmiş dişli çiftlerinden oluşur. Üç bölümden oluşur, giriş, orta şaft ve çıkış. Giriş orta şafta bağlıdır.

Bu sayede orta şaft daima sabit bir hızla döner. Orta şaft daha sonra çıkış dişli setine bağlanır. Artı dişli olanlarına bağlı olarak çıkış dişlileri farklı hızlarda döner. Ancak çıkış dişlileri, çıkış şaftı ile sabitlenmez. Ve dişliler ile şaft arasında bir boşluk vardır.

Şafta sadece bir çıkış dişlisini bağlarsak şaft bağlı olduğu dişli hızına sahip olacaktır. Bunun için ana şaft dişlilerinin senkronize bir diş düzeneği vardır. Şaftta bir senkronize bağlanır ve bir marşon kaydırılır.

Böyle sadece marşon üzerine kaydırılan dişli ile çıkış şaftı birbirine sabitlenmiş olur. Teoride basit gibi gözükebilir ancak pratikte göbek ve dişli farklı hızlarda dönecektir. Ve dişli marşon bağlantısı göründüğü gibi mümkün olmayacaktır.

Önce onların hızları eşitlenmelidir. Bunun için şanzımana giden gücü kesmeliyiz. Debriyaj kullanımı işte burada ortaya çıkıyor. Debriyaj takımının devreden çıkarılması ile dişli takımına giden güç kesilir. Sürtünmenin senkronize bileziği dişli hızını marşona uydurmaya yardımcı olur.

Debriyaj takımının devreden çıkmasıyla, senkronize bileziğini dişliye karşı iten bir güç olmadığından dişlinin hızı zamanla şaftın hızına gelecektir. Şimdi sorunsuz bir bağlantı kurulabilir.

Bağlantı tamamlandıktan sonra debriyaj takımı tekrar devreye girer. Her vites değişimi esnasında, debriyaj devreden çıkarılmalıdır. Bu aynı zamanda güç kesintisi anlamına gelir ve vites değişiminde hız düşüşü olur. Bu nedenle manuel şanzıman sürücü akıcı ve pürüzsüz değildir.

Şimdi ise otomatik şanzımanın manuel şanzımandan nasıl farklı olduğuna gelelim. Otomatik şanzıman, manuel şanzımandaki güç kesme probleminin üstesinden gelmek için geliştirildi.

Bu şanzımanda basit bir dişli takımı yerine, bir gezegen dişli düzeneği kuruldu. Bir planet dişli seti, iki giriş ve bir çıkışa sahiptir. Otomatik şanzımanın temel ilkesi basittir. Sadece bu iki giriş hızını değiştirerek, farklı çıkış hızları elde edilir.

Bunu daha iyi anlayabilmek için, bir tane daha planet seti ekleyelim. İkinci setin çıkışı, ilk setin girişlerinden birine bağlıdır. Basitçe ikinci takımın taşıyıcısı ve birinci grubun çevre dişlisi bir grup haline gelir.

Bu ilginç bir mekanizmadır ve mümkün olan en basit otomatik iletimdir. Çevre dişlilerinin hareketini durdurmak için debriyaj yani kavramalar kullanılır. Kavrama devreye girdiğinde, karşılık gelen çevre dişli sabit kalır ve taşıyıcı döner. İlk kavrama devreye sokulduğunda yeşil çevre dişli durur ve birinci vitesi elde ederiz.

Yeşil çevre dişli döndürülürse çıkış hızı artacaktır. Bunun için birinci kavrama bırakılmalı ve ikinci kavrama devreye sokulmalıdır. Bu durumda yeşil çevre dişlisi bağlı olduğu ikinci grubun taşıyıcısı gibi dönecektir.

Burada önemli olan şey birinci kavramanın, ikinci kavramanın devreye girdiği anda serbest bırakılmasıdır. Bu nedenle güç iletiminde herhangi bir kayıp yoktur. İki adet planet dişli setiyle, dört farklı çıkış hızı elde edilir. Seri olarak üç adet planet dişli seti kullanarak ise altı farklı ileri bir geri hız elde edebiliriz.

Otomatik şanzımanın güzel yanı, uygun kavrama takımları ile farklı çıkış hızları elde edilebilmesidir. Şimdi bu iki teknolojiyi doğrudan karşılaştıralım. Otomatik şanzımanda az önce söylediğimiz gibi güç akışı kesintiye uğramaz.

Böylece düzgün ve akıcı bir sürüş deneyimi yaşatır. Ayrıca otomatik şanzımanın bilgisayar kontrollü kullanımı sürüşü daha basit hale getirir. Manuel aktarma teknolojisinin ise otomatikten çok daha riskli olduğu açıktır. Daha az bileşeni vardır ve onarılması daha kolaydır.

Öte yandan otomatik şanzıman sıkı bir biçimde paketlenmiştir. Onarımı her zaman mümkün değildir ve çok maliyetlidir. Ağır hizmet şartları söz konusu olduğunda manuel şanzımanlarda daha dayanıklıdır.

Bu nedenle ağır hizmet tipi kamyonların neredeyse %80’i manuel şanzıman kullanmaktadır. Otomatik ve manuel şanzımanın fren durumlarının işleyişi birbirinden oldukça farklıdır. Manuel şanzımanlı araçlarda fren pedalına basmadan önce debriyaj pedalına tamamen basmanız gerekir.

Bu şekilde motorun dönüşü ve tekerleğin dönüşü tamamen ayrılır. Ve tekerleğin ani kesilmesi motora aktarılmaz. Bununla birlikte bir otomatik vites araçta debriyaj pedalı yoktur. Bu yüzden motor dönüşünü şanzımandan ayırmak için tork konvertörü yani dönüştürücüsü kullanılır. Bu kaymaya izin veren akışkan bir bağlantıdır.

Böylece bir tork konvertörü otomatik şanzımanın bir debriyaj pedalına ihtiyaç duymadan frenleme işlemini gerçekleştirmesini sağlar. Fakat bununla birlikte tork konvertörü aracın verimliliğini düşüren iyi bir ısı üreticisidir.

Sonuç olarak otomatik şanzıman araçları, manuel araçlara göre daha az yakıt tasarruflu olma eğilimindedir. Ancak modern tork konvertörleri bu sorunun üstesinden gelmiştir. Şahsi fikrim tek avantajı kolay ve biraz daha konforlu sürüş keyfi veren otomatik vites yerine geriye kalan bütün konularda araçların ve ceplerin dostu manuel şanzımanın tercih edilmesidir.

Video için muhendisimtirak a teşekkür ederim.

Sosyal Medyada Paylaş Facebook Twitter Google+

Etiketler: , ,
Eklenme Tarihi: 29 Mart 2018

Facebook Yorumları

Konu hakkında yorumunuzu yazın